Σύνδρομο Πολυκυστικών Ωοθηκών (PCOS)

Μια κατάσταση υγείας που επηρεάζει 1 στις 10 γυναίκες αναπαραγωγικής ηλικίας είναι το Σύνδρομο Πολυκυστικών Ωοθηκών (Σ.Π.Ω.) ή αλλιώς PCOS (Polycystic Ovary Syndrome).

Πρόκειται για μια κατάσταση κατά την οποία υπάρχει ορμονική ανισορροπία και μπορεί να εκδηλώνονται παράλληλα και προβλήματα μεταβολισμού στον γυναικείο οργανισμό.
Στην παρούσα ενότητα θα γίνει μια παρουσίαση του συνδρόμου των πολυκυστικών ωοθηκών, θα αναλύσουμε τους τομείς υγείας που επηρεάζονται από αυτό, καθώς και της αντιμετώπισης που συστήνεται και θα απαντήσουμε σε κρίσιμα ερωτήματα γύρω από τη σύνδεση της συγκεκριμένης κατάστασης με την ακμή και την υπογονιμότητα.

Το σύνδρομο των πολυκυστικών ωοθηκών (POCS) είναι μια ενδοκρινική διαταραχή η οποία εμφανίζεται σε ποσοστό 5-10% του γυναικείου πληθυσμού και προκαλεί μια ανισορροπία των αναπαραγωγικών ορμονών που με τη σειρά της δημιουργεί προβλήματα στις ωοθήκες της γυναίκας.

Η περιγραφή του συνδρόμου προέκυψε από την παρατήρηση και τις μελέτες που έκαναν οι Irving Stein και Michael Leventhal το 1935 σε γυναίκες με εμμηνορυσιακές διαταραχές, χωρίς ομαλό εμμηνορυσιακό κύκλο και υπογονιμότητα.

Το σύνδρομο των πολυκυστικών ωοθηκών σχετίζεται με την παρουσία μικρών κυστών, οι οποίες εκδηλώνονται κάτω από την επιφάνεια των ωοθηκών και αποτελούν ανώριμα ωοθυλάκια.

Επιπρόσθετα χαρακτηριστικά του συνδρόμου είναι τα αυξημένα επίπεδα ανδρογόνων, η πιο έντονη από το κανονικό τριχοφυΐα και η αμηνόρροια ή η ανώμαλη περίοδος.

Το Σ.Π.Ω. εκδηλώνεται με διαφορετικά χαρακτηριστικά σε κάθε γυναίκα.

Για παράδειγμα, μπορεί σε κάποιες ασθενείς η κλινική εικόνα των ωοθηκών να φαίνεται φυσιολογική όμως να παρουσιάζει αυξημένα επίπεδα ανδρογόνων ορμονών και ανωμαλίες στον εμμηνορυσιακό της κύκλο και συνεπώς να έχει το σύνδρομο των πολυκυστικών ωοθηκών.

Η συμπτωματολογία που παρουσιάζεται στις ασθενείς επομένως δεν είναι γενικεύσιμη και καθολική, αφού κάθε περίπτωση μπορεί να εκδηλώνεται και να αντιμετωπίζεται διαφορετικά.

Σε γενικές γραμμές, ωστόσο, τα συμπτώματα του συνδρόμου πολυκυστικών ωοθηκών συνοψίζονται ως εξής:

• Πολυκυστική μορφολογία των ωοθηκών
• Διαταραχή στην ωοθυλακιορρηξία: Οι ωοθήκες δημιουργούν το ωάριο που απελευθερώνεται κάθε μήνα ως μέρος ενός υγιούς εμμηνορροϊκού κύκλου. Στις γυναίκες με Σ.Π.Ω. το ωάριο μπορεί να μην αναπτυχθεί όπως θα έπρεπε ή να μην απελευθερωθεί κατά την ωορρηξία με τον τρόπο που θα έπρεπε.
• Υψηλά επίπεδα ανδρογόνων
• Ακανόνιστες περίοδοι και αραιομηνόρροια
• Έντονη αιμορραγία κατά την περίοδο
• Αυξημένη τριχοφυΐα και ακμή: Επειδή τα επίπεδα των ανδρογόνων ορμονών όπως της τεστοστερόνης είναι πιο υψηλά από το κανονικό, οι γυναίκες με Σ.Π.Ω. τείνουν να εμφανίζουν έντονη λιπαρότητα στο δέρμα, ακμή και αναπτυγμένη τριχοφυΐα στο πρόσωπο, το στήθος και την κοιλιά.
• Αυξημένο σωματικό βάρος ή παχυσαρκία
• Τριχόπτωση ή λεπτή τριχοφυϊα στο κεφάλι
• Κοιλιακός και πυελικός πόνος
• Δυσκολία γονιμοποίησης

Τα αίτια δημιουργίας του συνδρόμου πολυκυστικών ωοθηκών δεν έχουν διευκρινιστεί μέχρι και σήμερα. Πολλοί ερευνητές στον χώρο της γυναικολογίας, εντούτοις, έχουν συσχετίσει την εμφάνιση του Σ.Π.Ω. με γενετικούς παράγοντες.

Βάσει αυτών, τόσο τα υψηλά επίπεδα ανδρογόνων όσο και τα υψηλά επίπεδα ινσουλίνης παίζουν καθοριστικό ρόλο στην εμφάνιση του συνδρόμου.

Τα ανδρογόνα είναι “ανδρικές ορμόνες” τις οποίες παράγουν σε μικρό βαθμό όλες οι γυναίκες. Τα ανδρογόνα ελέγχουν την ανάπτυξη ανδρικών χαρακτηριστικών με βάση το ανδρικό πρότυπο, δηλαδή την πιο έντονη τριχοφυΐα στο σώμα, την τριχόπτωση στο κεφάλι κ.ά.

Οι γυναίκες με Σ.Π.Ω. έχουν πιο μεγάλες ποσότητες των ορμονών αυτών συνεπώς και μπορεί να εμφανίζουν κάποια από τα χαρακτηριστικά που προαναφέρθηκαν.

Η ινσουλίνη είναι μια ορμόνη που ελέγχει τα επίπεδα σακχάρου στο σώμα, δηλαδή τον τρόπο με τον οποίο η τροφή που εισάγεται στο σώμα μετατρέπεται σε ενέργεια.

Πολλές γυναίκες με Σ.Π.Ω. έχουν αντίσταση στην ινσουλίνη, ιδιαίτερα όσες έχουν παχυσαρκία ή είναι υπέρβαρες. Η αντίσταση στην ινσουλίνη σημαίνει ότι τα κύτταρα του σώματος δεν ανταποκρίνονται φυσιολογικά στην ινσουλίνη, με αποτέλεσμα τα επίπεδα ινσουλίνης στο αίμα να γίνονται υψηλότερα από το κανονικό.

Αυτή η κατάσταση συμβάλλει στην αναπτυγμένη παραγωγή και δραστηριότητα των ορμονών όπως π.χ. η τεστοστερόνη.

Για τη διάγνωση του συνδρόμου των πολυκυστικών ωοθηκών δεν υπάρχει συγκεκριμένη και μοναδική διαδικασία ή εξέταση.

Συνήθως οι γυναίκες που δεν έχουν έντονη συμπτωματολογία, δεν αντιλαμβάνονται ότι έχουν Σ.Π.Ω. σχετικά νωρίς. Ο γυναικολόγος είναι εκείνος που κάνει τη διάγνωση έχοντας μελετήσει το ιατρικό ιστορικό της ασθενούς και έχοντας πραγματοποιήσει πυελική εξέταση.

Σε γενικές γραμμές η διάγνωση του συνδρόμου των πολυκυστικών ωοθηκών γίνεται με τις εξής μεθόδους:

• Μέτρηση αρτηριακής πίεσης και μάζας σώματος, εξέταση επιπέδου τριχοφυΐας στο σώμα και καταγραφή ιατρικού ιστορικού
• Πυελική εξέταση
• Υπερηχογράφημα πυέλου για τον έλεγχο των ωοθηκών και του ενδομητρίου
• Εξετάσεις αίματος (ορμονικές και βιοχημικές) για τον έλεγχο των επιπέδων των ανδρογόνων ορμονών

Πολλές φορές συμβαίνει να καθυστερεί η διάγνωση του συνδρόμου επειδή ίσως η συμπτωματολογία του σε ορισμένες γυναίκες να εκδηλώνεται ήπια και χωρίς κύστεις στις ωοθήκες.

Για τον λόγο αυτό είναι σημαντικό για την ασθενή να έχει επισκεφθεί έναν ειδικό ενδοκρινολόγο εκτός από γυναικολόγο, ώστε να διερευνηθούν τα συμπτώματα που παρουσιάζει ολοκληρωμένα.

Αρχικά είναι σημαντικό να διευκρινιστεί πως δεν υπάρχει θεραπεία για το σύνδρομο των πολυκυστικών ωοθηκών αλλά οι τρόποι αντιμετώπισης που συστήνονται μπορούν να ελαχιστοποιήσουν τα συμπτώματα και να μειώσουν τους κινδύνους εμφάνισης σοβαρών προβλημάτων στο μέλλον όπως είναι ο διαβήτης ή τα καρδιαγγειακά προβλήματα.

Στις ασθενείς που είναι υπέρβαρες ή έχουν παχυσαρκία συστήνεται η διαιτητική αγωγή και η άσκηση που ενισχύει την άμυνα του οργανισμού. Για τις ασθενείς με έντονη τριχοφυΐα, ακανόνιστη περίοδο ή προβλήματα γονιμότητας  διατίθεται φαρμακευτική αγωγή.

Τέλος, τα αντισυλληπτικά χάπια (στην περίπτωση που η ασθενής δεν επιθυμεί να τεκνοποιήσει), μπορούν να βοηθήσουν στη ρύθμιση του εμμηνορροϊκού κύκλου της ασθενούς.

Το σύνδρομο των πολυκυστικών ωοθηκών τείνει να επηρεάζει τη γονιμότητα μιας γυναίκας. Αυτό συμβαίνει κυρίως επειδή προκαλούνται προβλήματα κατά τη διαδικασία της ωορρηξίας.

Τα αυξημένα επίπεδα τεστοστερόνης είναι εκείνα που εμποδίζουν την εμφάνιση της ωορρηξίας, δηλαδή την ωρίμανση των ωοθυλακίων που είναι αναγκαία για τη γονιμοποίηση.

Επίσης, η ανισορροπία των ορμονών που προκαλεί το σύνδρομο μπορεί και εκείνη να εμποδίσει την ομαλή ανάπτυξη του ενδομητρίου ακόμα και αν έχει προηγηθεί ωορρηξία.

Σε περιπτώσεις που η φαρμακευτική αγωγή δεν έχει αποτέλεσμα, ο γυναικολόγος μπορεί να συστήσει τις παρακάτω μεθόδους προκειμένου να υπάρξει εγκυμοσύνη:

• Εξωσωματική γονιμοποίηση: περιλαμβάνει τη χρήση ενεσίμων φαρμάκων γονιμότητας για την ενίσχυση των ωοθηκών ώστε να παράγονται ώριμα ωάρια και την εμφύτευση του γονιμοποιημένου ωαρίου στη μήτρα
• Χειρουργική επέμβαση: Εάν οι υπόλοιπες μέθοδοι δεν έχουν επιτυχία, τότε πραγματοποιείται διάτρηση των ωοθηκών μέσω χειρουργικής επέμβασης, κατά την οποία γίνονται τρύπες στην επιφάνεια των ωοθηκών ώστε να αποκατασταθεί για σύντομο χρονικό διάστημα η ωορρηξία. Η διαδικασία αυτή πραγματοποιείται μέσω λέιζερ ή θερμαινόμενης βελόνας.

• https://www.womenshealth.gov/
• https://www.nhs.uk/
• https://www.healthline.com/
• https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/
• https://my.clevelandclinic.org/
• https://www.verywellfamily.com/
• https://www.webmd.com/
• https://www.iatriko.gr/
• https://www.hygeia.gr/
• https://www.endodiabetes.gr/