Ινομυώματα, Πολύποδες και Κύστες ωοθηκών

Μερικές κοινές γυναικολογικές παθήσεις που επηρεάζουν το γυναικείο πληθυσμό και μπορεί να σχετίζονται με ορμονικές αλλαγές ή και να συνδέονται με τον εμμηνορροϊκό κύκλο είναι τα ινομυώματα, οι πολύποδες της μήτρας και οι κύστες ωοθηκών.

Οι τρεις αυτές παθήσεις συχνά παρουσιάζουν κοινή συμπτωματολογία ιδιαίτερα όταν εστιάζεται σε στομαχικό ή κοιλιακό πόνο, εντούτοις εντοπίζονται σημαντικές διαφορές μεταξύ των τριών αυτών καταστάσεων.

Στο εν λόγω άρθρο θα αναλύσουμε καθεμιά από τις τρεις παθήσεις ξεχωριστά μέσω ορισμού, διερεύνησης της συμπτωματολογίας τους και παρουσίασης ορισμένων τρόπων αντιμετώπισής τους για κάθε περίπτωση.

Αξίζει να σημειωθεί όμως πως κάθε περίπτωση γυναικολογικής παθολογίας είναι διαφορετική και χρήζει συνεχούς παρακολούθησης από τον γυναικολόγο που θα προσεγγίσει την περίπτωση μεμονωμένα και που θα καθοδηγήσει κατάλληλα ώστε να αντιμετωπιστεί επιτυχώς.

Τι είναι τα ινομυώματα;

Τα ινομυώματα που είναι επίσης γνωστά και ως λειομυώματα ή μυώματα είναι συμπαγείς σχηματισμοί μέσα στους ιστούς της μήτρας που μπορεί να ποικίλουν τόσο στο μέγεθος και στο σχήμα τους, όσο και στη θέση στην οποία μπορεί να αναπτυχθούν.

Οι θέσεις που μπορεί να λάβουν είναι είτε εξωτερικά είτε εσωτερικά και βαθιά στον ιστό και τα τοιχώματα της μήτρας. Συνήθως εμφανίζονται σε αναπαραγωγικές ηλικίες, μεταξύ δηλαδή τα 30-40 έτη και κυρίως κατά την περιεμμηνοπαυσιακή περίοδο της γυναίκας.

Είναι σημαντικό να αναφερθεί ότι οι σχηματισμοί αυτοί αποτελούν μη καρκινικές αναπτύξεις, καθώς είναι σχεδόν σπάνιο να οδηγήσουν σε καρκίνο, ενώ εξαλλάσσονται σε καρκινικές μορφές σε ποσοστό μικρότερο του 1%. Αν και ο κίνδυνος είναι μικρός, θα πρέπει σε κάθε περίπτωση οι γυναίκες που εμφανίζουν ινομυώματα να παρακολουθούνται συστηματικά από τον γυναικολόγο τους.

Η ύπαρξη ενός ή πολλών ινομυωμάτων στη μήτρα δεν είναι μια κατάσταση σπάνια. Αντιθέτως, αποτελεί ένα αρκετά συχνό φαινόμενο που απασχολεί πάρα πολλές γυναίκες. Στην περίπτωση που δεν υπάρχει εμφανής πόνος στην κοιλιακή περιοχή η διάγνωση μπορεί να πραγματοποιηθεί και τυχαία από μια απλή γυναικολογική εξέταση υπερήχου ή σε κάποια προληπτική κλινική εξέταση της πυέλου.

Ποια είναι η συμπτωματολογία τους;

Η συμπτωματολογία της ύπαρξης ενός ή πολλών ινομυωμάτων δεν είναι πάντα εμφανής και εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από τη θέση, το μέγεθος και τον αριθμό τους.

Τα πιο συνηθισμένα συμπτώματα συνοψίζονται ως εξής:

• αίσθημα βάρους χαμηλά στην κοιλιά
• πίεση στην ενδομήτρια κοιλότητα ή πυελικός πόνος
• διαταραχές περιόδου
• έντονη κόπωση
• αίσθημα φουσκώματος
• συχνοουρία
• δυσκολία ούρησης ή αφόδευσης
• αιμορραγία
• πόνος κατά τη διάρκεια της σεξουαλικής επαφής

Πιο σπάνια συμπτωματολογία είναι:

• ο πόνος στη μέση και τα πόδια
• υπογονιμότητα (στην περίπτωση που τα ινομυώματα είναι μεγάλα σε μέγεθος, βρίσκονται εντός της μήτρας και πιέζουν τις σάλπιγγες)
• αποβολές

Πώς γίνεται η διάγνωση;

Όπως προαναφέρθηκε, η διάγνωση ύπαρξης ινομυωμάτων στη μήτρα μπορεί να πραγματοποιηθεί τυχαία σε κάποιον γυναικολογικό έλεγχο μέσω πυελικής εξέτασης ή υπερήχου. Επιπλέον, διάγνωση μπορεί να γίνει και μέσω εργαστηριακών εξετάσεων.

Εάν υπάρχει μη φυσιολογική εμμηνορροϊκή αιμορραγία, ο γυναικολόγος μπορεί να ζητήσει άλλες εξετάσεις για τη διερεύνηση πιθανών αιτιών. Αυτές μπορεί να περιλαμβάνουν μια πλήρη αιματολογική εξέταση (CBC) προκειμένου να προσδιοριστεί η ύπαρξη ή μη αναιμίας λόγω χρόνιας απώλειας αίματος και ακόμα εξετάσεις αίματος για τον αποκλεισμό αιμορραγικών διαταραχών ή προβλημάτων θυρεοειδούς.

Άλλα τεστ διάγνωσης ινομυωμάτων στη μήτρα συνοψίζονται ως εξής:

• Απεικόνιση μαγνητικού συντονισμού (MRI)
• Υστεροηχογράφημα
• Υστεροσαλπιγγογραφία
• Υστεροσκόπηση

Ποια είναι η κατάλληλη θεραπεία για τα ινομυώματα;

Κάθε περίπτωση παθολογίας είναι διαφορετική και συνεπώς δεν υπάρχει η καλύτερη θεραπευτική προσέγγιση καθώς οι θεραπείες είναι πολλές. Ο γυναικολόγος είναι εκείνος που κατόπιν παρακολούθησης του θέματος θα προτείνει τον καλύτερο για εκείνον τρόπο διαχείρισης και αντιμετώπισης της παθολογίας.

Επίσης, η θεραπεία που θα ακολουθήσει η κάθε ασθενής εξαρτάται και από άλλους παράγοντες όπως είναι η ηλικία, το μέγεθος και η σοβαρότητα των ινομυωμάτων, το ιστορικό και τέλος η επιθυμία ή μη για τεκνοποίηση.

Σε γενικές γραμμές, η φαρμακευτική αγωγή στοχεύει στην ανακούφιση των συμπτωμάτων που προκαλούνται από την ύπαρξη ενός ή πολλών ινομυωμάτων, δηλαδή στη μείωση της έντονης εμμηνορροϊκής αιμορραγίας και στην μείωση της πυελικής πίεσης.

Ουσιαστικά, η αγωγή ρυθμίζει τις ορμόνες (εκείνες που απελευθερώνουν γοναδοτροπίνη- GnRH) ώστε να ελαττώνεται ο πόνος και η έντονη συμπτωματολογία που εκδηλώνει η πάθηση.

Πρόκειται για μια ή πολλές αναπτύξεις που δημιουργούνται στο εσωτερικό της μήτρας. Ως επί το πλείστον, δεν αποτελούν καρκινικές μάζες αλλά δεν αποκλείουν εντελώς και τον κίνδυνο δυνητικής εμφάνισης καρκίνου ιδιαίτερα αν οι πολύποδες βρίσκονται εντός της περιοχής του ενδομητρίου.

Το μέγεθός τους κυμαίνεται από λίγα χιλιοστά έως και αρκετά εκατοστά και συνήθως εμφανίζονται σε γυναίκες που περνούν ή έχουν ολοκληρώσει το στάδιο της εμμηνόπαυσης. Η εμφάνισή τους σε νεότερες ηλικίες είναι λιγότερο συχνό φαινόμενο, εντούτοις μπορεί να συμβεί.

Οι πολύποδες φαίνεται να έχουν ορμονική αιτιολογία δημιουργίας που οφείλεται κυρίως στην ευαισθησία που παρουσιάζουν στα αυξημένα οιστρογόνα.

Ποια είναι τα συμπτώματα που εμφανίζουν οι γυναίκες με πολύποδα στη μήτρα;

Πολλές φορές η ύπαρξη πολύποδα στη μήτρα δεν εμφανίζει συμπτωματολογία σε κάποιες γυναίκες και μπορεί να ανιχνευτεί τυχαία στον γυναικολογικό έλεγχο. Ωστόσο, η κοινή συμπτωματολογία που παρουσιάζει η γυναικολογική αυτή πάθηση είναι:

• Ακανόνιστη εμμηνορροϊκή αιμορραγία και γενικά διαταραχές περιόδου
• Πόνος κατά τη διάρκεια ή κατόπιν σεξουαλικής επαφής
• Κολπική αιμορραγία μετά την εμμηνόπαυση
• Δυσκολία σύλληψης και υπογονιμότητα

Πώς αντιμετωπίζεται ο πολύποδας στη μήτρα; Υπάρχει θεραπεία;

Αρχικά, είναι σημαντικό να καθοριστεί ο βαθμός σοβαρότητας της ύπαρξης ενός ή πολλών πολυπόδων στη μήτρα, έτσι ώστε να ληφθεί από τον γυναικολόγο η κατάλληλη μέθοδος αντιμετώπισης. Το ιστορικό της ασθενούς σε συνδυασμό με το επίπεδο σοβαρότητας της πάθησης είναι εκείνα που καθορίζουν εάν η ασθενής χρήζει συστηματικής απλώς παρακολούθησης και φαρμακευτικής αγωγής, είτε αφαίρεσης.

Υπάρχουν γυναικολογικές εξετάσεις όπως η υπερηχογραφική εξέταση doppler, που μεταξύ άλλων δείχνουν αν ο πολύποδας στη μήτρα εμφανίζει αγγείωση ή αν υπάρχουν ύποπτα σημάδια κακοήθειας. Στην περίπτωση που συστήνεται από τον γυναικολόγο η αφαίρεσή τους, τότε η πιο ενδεδειγμένη μέθοδος για αυτό τον σκοπό είναι η υστεροσκόπηση.

Όταν μιλάμε για κύστη στην ωοθήκη εννοούμε την ύπαρξη ενός μικρού σάκου γεμάτου με υγρό που αναπτύσσεται σε αυτή. Ανάλογα με το είδος και το μέγεθός της, μπορεί να καταλαμβάνει διαφορετικό χώρο στην κοιλιακή κοιλότητα. Οι περισσότερες κύστεις αποτελούν μέρος της φυσιολογικής λειτουργίας των ωοθηκών και είναι αβλαβείς γενικά, ενώ εξαφανίζονται μόνες τους μέσα σε λίγους μήνες χωρίς κάποια θεραπεία.

Υπάρχουν ωστόσο περιπτώσεις κύστεων οι οποίες ενδέχεται να αποτελούν ένδειξη ενδομητρίωσης και πιο σπάνια σημάδι καρκινογένεσης. Για τους λόγους αυτούς, μια κύστη θα πρέπει να παρακολουθείται ενδελεχώς από τον γυναικολόγο, κυρίως όταν το μέγεθός της είναι μεγάλο και συνεχίζει να αυξάνεται με την πάροδο του χρόνου.

Ποια είναι η αιτιολογία εμφάνισης μιας ή περισσότερων κύστεων στις ωοθήκες;

Κάθε μήνα κατά τον εμμηνορροϊκό κύκλο ένα ωοθυλάκιο, δηλαδή μια κύστη παράγεται στην ωοθήκη του γυναικείου σώματος. Εκεί ακριβώς αναπτύσσεται το ωάριο και εκεί παράγονται τα οιστρογόνα, καθώς η μήτρα προετοιμάζεται για εγκυμοσύνη. Όταν το ωάριο ωριμάσει, απελευθερώνεται από το ωοθυλάκιο. Η διαδικασία αυτή λέγεται ωορρηξία. Η κύστη σχηματίζεται στην περίπτωση που το ωοθυλάκιο δεν σπάσει έτσι ώστε να απελευθερωθεί το ωάριο. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα την παραμονή του υγρού στο ωοθυλάκιο και τη δημιουργία ωοθυλακικής κύστης.

Κατά την απελευθέρωση του ωαρίου δύναται επίσης η δημιουργία κύστης που εμπεριέχει μικρή ποσότητα αίματος και ονομάζεται κύστη ωχρού σωματίου.

Οι λειτουργικές κύστεις ωοθηκών δεν είναι ίδιες με τους όγκους των ωοθηκών ή τις κύστεις που οφείλονται σε καταστάσεις που σχετίζονται με ορμόνες όπως το σύνδρομο πολυκυστικών ωοθηκών.

Σε ποιες ηλικίες εμφανίζονται συνήθως και τι μπορεί να συμβεί με τις κύστες;

Οι κύστες ωοθηκών συνήθως εμφανίζονται στις αναπαραγωγικές ηλικίες από την εφηβεία έως την εμμηνόπαυση και είναι λιγότερο συχνές σε μια γυναίκα μετά την εμμηνόπαυση.

Μια κύστη είναι δυνατόν να φύγει από μόνη της, να σπάσει, να παρουσιάσει συστροφή ή να αιμορραγήσει. Θα πρέπει να παρακολουθείται από τον γυναικολόγο, ο οποίος θα κρίνει τη σοβαρότητα ή μη της κατάστασης.

Ποια είναι τα συμπτώματα που παρουσιάζουν οι κύστες ωοθηκών;

Όπως ειπώθηκε παραπάνω, πολλές φορές δεν υπάρχει συμπτωματολογία στην πάθηση. Στην περίπτωση εμφάνισης συμπτωμάτων, αυτά προκαλούνται κυρίως λόγω του μεγέθους της κύστης ή της συμπίεσης άλλων οργάνων του σώματος εξαιτίας αυτής.

Τα συμπτώματα περιλαμβάνουν:

• Φούσκωμα και πρήξιμο της κοιλιακής χώρας
• Πόνο κατά τις κενώσεις του εντέρου
• Έντονο πόνο κατά την περίοδο
• Πόνο κατά τη σεξουαλική επαφή
• Δυσκοιλιότητα στην περίπτωση που η κύστη πιέζει το ορθό
• Συχνοουρία στην περίπτωση που η κύστη ωοθήκης πιέζει την ουροδόχο κύστη

Λιγότερο συχνό σύμπτωμα αποτελούν οι διαταραχές της περιόδου, καθώς οι κύστες ωοθηκών συνήθως δεν επηρεάζουν τον εμμηνορροϊκό κύκλο.

Ποιες θεραπείες συνιστώνται για τις κύστεις των ωοθηκών;

Η εύρεση μιας κύστης μπορεί να πραγματοποιηθεί κατά τη διάρκεια μιας πυελικής εξέτασης ή ενός υπερηχογραφήματος.
Άλλες εξετάσεις που μπορούν να ανιχνεύσουν μια κύστη είναι η αξονική τομογραφία, η εξέταση doppler ή μέσω εξετάσεων MRI (https://www.pennmedicine.org).

Η αντιμετώπιση μιας κύστης ωοθήκης εξαρτάται από παράγοντες που κρίνουν κάτι τέτοιο αναγκαίο. Οι παράγοντες αυτοί είναι:

• το μέγεθος και η συνολική της εικόνα
• η εκδήλωση ή μη συμπτωματολογίας
• η ηλικία και το ιστορικό της ασθενούς
• το πέρας της εμμηνόπαυσης

Οι περισσότερες κύστες εξαφανίζονται μόνες τους, καθώς αποτελούν λειτουργικές κύστες για τη φυσιολογική λειτουργία των ωοθηκών. Σε περιπτώσεις που οι κύστες δεν υποχωρούν από μόνες τους ή αυξάνονται σε μέγεθος, τότε μπορεί να χρειαστούν χειρουργική αφαίρεση με πιο συνηθισμένη τη μέθοδο της λαπαροσκόπησης.

• Chudnoff SG, Berman JM, Levine DJ, Harris M, Guido Rs, Banks E. Outpatient procedure for the treatment and relief of symptomatic uterine myomas. Obstet Gynecol. 2013;121(5):1075-1082.
• https://www.euroclinic.gr
• https://www.nhsinform.scot
• https://www.pennmedicine.org
• https://endometriosis-surgery.gr
• https://www.mayoclinic.org
• https://gynsurgicalsolutions.com
• https://www.iatronet.gr